Het complex De Halve Wereld.
Op 18 december 2013 werd in de Eerste Kamer het Woonakkoord (met de verhuurdersheffing) definitief aangenomen. Dat kon pas gebeuren nadat minister Stef Blok aan senator Adri Duivesteijn had toegezegd de mogelijkheden van coöperaties in Nederland te onderzoeken. Want zonder de stem van Duivesteijn zou het hele Woonakkoord niet doorgaan.
Daarmee is een oude woonvorm opnieuw in het centrum van de belangstelling komen te staan. Welgestelde burgers hebben in de tweede helft van de negentiende eeuw de eerste woningbouwverenigingen opgericht: onder andere coöperaties. Kenmerkend hiervoor is dat de leden gezamenlijk eigenaar zijn van een woningbouwcomplex: iedereen heeft een aandeel en het beheer ligt in handen van de gezamenlijke bewoners.
Woningwet 1901
Maar toen de Woningwet in 1901 tot stand kwam en er door de staat gesteunde woningbouwcorporaties konden worden opgericht waren daar merkwaardigerwijs niet of nauwelijks coöperaties bij: de leden daarvan zijn door hun aandelen mede-eigenaar en dat vond men niet passend.
Zoals bekend heeft de Nederlandse volkshuisvesting een grote vlucht genomen, maar coöperaties maakten daarvan geen deel uit. Ook een belangrijke coöperatie als Samenwerking in Amsterdam bezit geen sociale woningbouw. In het buitenland is dat anders: coöperatieve huisvesting is daar volstrekt normaal, vooral in Scandinavië en het voormalige Oostblok. In Estland is zelfs 60% van de woningen in coöperatief bezit!
Zelfbeheer kraakpanden
In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw was zelfbeheer vooral populair in kraakpanden, waarvan er nogal wat in Amsterdam waren. Die zijn later gelegaliseerd en nu in hoofdzaak in handen van Ymere. Een zelfbeheerproject in nieuwbouw was de Halve Wereld : Ymere liet het bouwen in 1984, maar het beheer van de 120 woningen kwam in handen van de bewonersvereniging. Binnenkort wordt het dertigjarig bestaan gevierd.
Dit voorbeeld laat tevens zien dat het voor bewonerszelfbeheer niet per se noodzakelijk is dat de bewoners ook eigenaar zijn. De Halve Wereld doet het onderhoud (behalve het groot onderhoud), int de huren, geeft die door aan Ymere en wijst de helft van de woningen toe. De andere helft gaat via Woningnet. En de tevredenheid waarmee mensen wonen is heel hoog: er wordt heel weinig verhuisd! Wat natuurlijk ook komt door de ligging midden in het centrum.
Participatiemaatschappij
En nu is door de actie van Duivesteijn de coöperatie opnieuw in het middelpunt van de belangstelling komen te staan. En vooral ook omdat coöperaties uitstekend passen bij het idee van de participatiemaatschappij, wat dat dan ook precies moge zijn.
Toch is te merken dat coöperaties in Nederland geen gebruikelijke praktijk zijn. De Halve Wereld kwam er pas na stevige onderhandelingen met Ymere. En toen de Halve Wereld er eenmaal was, was het wel een mooi project waar Ymere mee kon pronken…
Zelfbeheerproject Soweto
Een ander voorbeeld: het coöperatief zelfbeheerproject Soweto in Amsterdam wilde financiering van een bank krijgen voor de aankoop van hun pand. Dat lukte niet, maar een Duitse bank was wel bereid. Die bank zat in dat soort projecten en kende dus het klappen van de zweep: coöperatieve huisvesting is in Duitsland niets bijzonders.
Er schijnt op dit moment op het ministerie te worden gewerkt aan wetgeving voor coöperaties. Daar hebben we nog niets van gezien, maar we zijn benieuwd! En anders doen we het gewoon zelf…
